Kemik iliği nakli nedir?
İnsan organizmasında kan yapımından sorumlu hücreler kemik iliğindeki kök hücrelerdir. Bu son derece özel fonksiyonlara sahip hücrelerin nakline genel olarak ‘kemik iliği nakli’ adı verilmektedir.
Kemik iliği nakli nasıl yapılır?
Kemik iliği, kan hücreleri üretir. Kök hücreler, kemik iliğinde bulunan ve tüm farklı kan hücrelerini oluşturan olgunlaşmamış hücrelerdir. Nakillerde hematopoietik kök hücreler kullanılır. Kök hücreler hastaya (alıcı) damar yolu vasıtasıyla aktarılır. Bunun için çoğunlukla santral venöz kateter adı verilen, damar içi yerleştirilen aparatlar kullanılır. Nakil sonrası olgunlaşmamış hücreler kemik iliğinde yaşamaya başlar ve aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli olgun kan hücrelerine dönüşür:
- Oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri
- Kan pıhtılaşmasına yardımcı olan trombositler
- Enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olan beyaz kan hücreleri
Kemik iliği nakli ile birlikte hasarlı kök hücreleri, sağlıklı hücrelerle değiştirilir. Bu durum da vücudun enfeksiyonlardan, kanama bozukluklarından veya anemiden kaçınmak için yeterince beyaz kan hücresi, trombosit veya kırmızı kan hücresi yapmasına yardımcı olur.
Farklı kan kök hücre nakli türleri vardır. Nakil türü, kan kök hücre kaynağına göre değişir.
- Kemik iliği nakillerinde (BMT), kemik iliğinden toplanan kan kök hücreleri kullanılır.
- Periferik kan kök hücre nakillerinde (PBSCT), kan dolaşımından toplanan kan kök hücrelerini kullanılır.
- Kordon kanı nakillerinde (CBT), yeni doğmuş bir bebeğin plasenta ve göbek kordonundan toplanan kan kök hücreler kullanılır.
Kemik iliği nakli hangi hastalıklarda yapılır?
Kemik iliği nakli, hastanın iliği düzgün çalışacak kadar sağlıklı olmadığında yapılır. Bunun nedeni kronik enfeksiyonlar, çeşitli hastalıklar veya kanser tedavileri olabilir. Kemik iliği nakilleri, aşağıdakileri hastalıklara sahip kişilere fayda sağlayabilir:
- Akut lösemi
- Adrenolökodistrofi
- Aplastik anemi
- Kemik iliği yetmezliği sendromları
- Kronik lösemi
- Hemoglobinopatiler
- Hodgkin lenfoma
- Bağışıklık yetersizlikleri
- Doğuştan metabolizma hataları
- Multipl myeloma
- Miyelodisplastik sendromlar
- Nöroblastom
- Non-Hodgkin lenfoma
- Plazma hücre bozuklukları
- POEMS sendromu
- Birincil amiloidoz
- Tedaviye refrakter veya relaps solid organ tümörleri
Kemik iliğinde üretilen hücreler nelerdir?
Toplama işlemi sonrası 24 saat süre ile gözlem altında tutulduktan sonra verici taburcu edilebilir. Toplanan ilik içine karışmış olabilecek yağ ve küçük kemik parçalarının ayrılması için özel filtrelerden geçirilir. Hemen kullanılmayacaksa özel sıvıların içine konularak dondurulur. Kullanılacağı zaman çözdürülür ve kan nakline benzer şekilde hastaya verilir. Hastanın vücuduna giren bu kan kök hücreleri, kemik iliğine yerleşmekte ve genellikle 2-4 hafta içerisinde kan hücrelerinin üretimine başlamaktadır.
Kemik iliği çeşitleri nelerdir?
Otolog veya allojeneik olmak üzere iki tür kemik iliği nakli (kök hücre nakli) mevcuttur.
